Kim jest człowiek? - Janusz Lemański

Odkąd człowiek stał się zdolny dokonać refleksji nad samym sobą, zawsze stawiał sobie pytanie o samego siebie, o swoje miejsce w świecie i o swoje przeznaczenie. Śledząc dzieje myśli ludzkiej, znaleźć możemy wiele różnych odpowiedzi dotyczących tych zagadnień. Zależały one nie tylko od sposobu postrzegania samego siebie, ale i od uwarunkowań społeczno-kulturowych, w kontekście których te pytania stawiano, a wreszcie także od systemów i założeń myślowych, w ramach których starano się na te pytania odpowiedzieć. Współczesna antropologia odziedziczyła po tych refleksjach wiele koncepcji opisywanych łacińskimi formułami. W każdej z nich znaleźć możemy jakieś specyficzne cechy przypisywane człowiekowi, traktowane jako jego wyróżnik pośród innych żywych stworzeń. Człowiek jest zatem określany: Homo habilis, Homo sapiens, Homo creator, a więc jako istota zdolna myśleć i tworzyć. Uszczegółowiając specyficznie ludzkie zdolności, nazwać go można: Homo symbolicus, Homo grammaticus, Homo loquens, Homo pictor. Wszystkie te określenia przynależą do konkretnych systemów językowych i kulturowych. Jako istotę zdolną dokonywać autorefleksji i przemyśleń nad samym sobą nazwać go możemy również Homo excentricus. Człowiek bawi się i śmieje, jest więc też odpowiednio Homo ludens i Homo ridens. Cierpi i bywa niemądry, a zatem jest też Homo patiens i Homo inspiens. Jest też Homo loquax, gdyż posiada zdolność mowy i bywa wymowny. Z drugiej strony człowiek nie jest samotną wyspą. Osadzony jest i funkcjonuje w konkretnej społeczności, buduje relacje międzyludzkie, przejawia określony stosunek do innych żywych istot oraz świata nieożywionego, tworzy i udziela się wobec innych.