Horror przyrodoleczniczy, halucynogenne grzybki i literacka gra z "Czarodziejską górą", czyli poznajcie nową książkę Olgi Tokarczuk
Powieść Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy Olgi Tokarczuk to książka, która tylko potwierdza, że polska noblistka nie bez powodu cieszy się tak niesamowitą sławą w Polsce i za granicą. Ta wielowątkowa powieść fascynuje na każdej płaszczyźnie, od narracji po bohaterów i wyraźne cytaty z historii literatury europejskiej. O czym jest i dlaczego koniecznie trzeba ją przeczytać? Oto wszystko, co warto wiedzieć na temat Empuzjonu, nowej książki Olgi Tokarczuk.
Zaproszenie do nowego świata Olgi Tokarczuk
Najnowsza książka Olgi Tokarczuk Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy to prawdziwa gratka dla fanów nieoczywistej, wielowymiarowej literatury, w której nic nie jest takie, jak się wydaje na pierwszy rzut oka. Gatunki swobodnie się ze sobą przeplatają, a postaci i wątki inspirowane są powieściami, które od lat traktowane są za nienaruszalny, absolutny klasyk. Empuzjon Olgi Tokarczuk natychmiast po wydaniu trafił do kanonu polskich lektur – jeśli nie oficjalnego to tego, który tworzą samodzielnie zamiłowani w dobrej prozie czytelnicy. Książka stanowi wypadkową wieloletnich poszukiwań autorki, jej prób, dociekań i dojrzewania, o czym napiszemy nieco więcej za chwilę. Najważniejsze jest jedno: po niemal 15 latach od momentu zaistnienia w głowie noblistki pomysłu na tę historię – wreszcie ujrzała ona światło dzienne.
Jeśli lubisz fascynujące i nie do końca oczywiste historie i masz ochotę przeczytać coś, co pozwoli Ci zapomnieć o otaczającej rzeczywistości i spojrzeć na nią z nieco innego kąta, Empuzjon koniecznie powinien się znaleźć w Twojej kolekcji. Nowej książki Olgi Tokarczuk nie muszą się obawiać nawet ci, którzy nie przebrnęli przez zdecydowanie dłuższe i w pewien sposób trudniejsze w odbiorze Księgi Jakubowe, które w tym roku otrzymały nominację do International Booker Prize. Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy liczy sobie niespełna 400 stron, a powieść czyta się z zapartym tchem, pochłaniając ją niemal tak, jak niektórzy kompulsywnie pochłaniają kolejne sezony ulubionego serialu na Netfliksie.
O czym jest ta książka? Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy na pewno Ci się spodoba
Głównym bohaterem książki Olgi Tokarczuk jest Mieczysław Wojnicz, 21-letni student Politechniki Lwowskiej, który w połowie września 1913 roku zostaje wysłany na leczenie pierwszych objawów gruźlicy do Pensjonatu dla Panów, stosunkowo taniego uzdrowiska, zlokalizowanego w Görbersdorfie, czyli dzisiejszym Sokołowsku na Dolnym Śląsku. Założył je doktor Brehmer, którego socjalistyczne, czy wręcz komunistyczne zapatrywania na świat zmotywowały do stworzenia kurhausu dla mniej zamożnych. W ośrodku Wojnicz spotyka się z wieloma postaciami z najróżniejszych okolic, pochodzącymi z wielu kultur i patrzących na rzeczywistość z innej perspektywy. Są wśród nich między innymi: katolik i nauczyciel gimnazjalny z Królewca Longin Lukas, który charakteryzuje się dość tradycjonalistycznym podejściem do życia; socjalista, filolog klasyczny i pisarz z Wiednia August August; student malarstwa pejzażowego z Berlina Thilo von Hahn oraz teozof z Breslau Walter Frommer.
Wątki splatają się w powieści Empuzjon w nierozerwalne supły, zacieśniają się znajomości, dyskusje na temat polityki aż wrzą i jedno pozostaje niezmienne: nie tylko Görbersdorf, ale w ogóle XX-wieczny świat to miejsce bez kobiet. Czy raczej – miejsce, w którym kobietom nie pozwolono dojść do głosu, za to podjęto próby przemówienia ich głosem. Olga Tokarczuk nie ukrywa, że opisany przez nią mizoginizm z początków wieku niczym nie różni się od tego, który i dziś wyraża wielu prominentnych polityków czy inne powszechnie szanowane osoby.
Sam nazwa “empuzjon” nawiązuje do sympozjonu, czyli rodzaju uczty w starożytnej Grecji, której biesiadnikami byli wyłącznie mężczyźni z wyższej klasy społecznej oraz do empuz, swego rodzaju “żeńskich wampirów”, bogiń strachu z mitologii greckiej.
Horror, powieść psychologiczna, fantastyka? Gatunki literackie według Olgi Tokarczuk
Empuzjon Olgi Tokarczuk fascynuje, bo trudno tę książkę sklasyfikować. Sama autorka nazywa ją horrorem, a w wywiadach stara się oddać temu gatunkowi należny mu hołd. W rozmowie z Michałem Nogasiem z Gazety Wyborczej, noblistka podkreśla: “Dobry horror to taki, który daje poczucie niewygody egzystencjalnej budzącej czasami lęk, a czasami zostawiającej nas z refleksją, że świat jest dużo bardziej skomplikowany, niż się nam wydaje. No i działa leczniczo – ponieważ horrory mierzą się z tym, co wyparte i nieuświadomione. Są darmowym seansem psychoanalitycznym”. W przypadku nowej powieści Tokarczuk ważny jest “przyrodoleczniczy”, historyczny, społeczny, polityczny i kulturowy kontekst. Autorka na 400 stronach pozwala przemówić wielu postaciom i przyjrzeć się temu, co w pierwszych latach XX wieku stanowiło podejście do życia ogółu i co bez wątpienia, w taki czy inny sposób, ukształtowało również mentalnie nas, współczesnych.
Ciekawa w prozie Tokarczuk jest sama narracja – w Empuzjonie o świecie opowiada narrator zbiorowy, w dodatku nie-ludzki, co potęguje efekt fantastyczny. Istoty przyglądające się bohaterom i ich poczynaniom wprowadzają aurę tajemnicy, niewytłumaczalnej nostalgii za czymś, co dawno minęło, a co ostało się jedynie w baśniach i są, według słów samej Tokarczuk, “ekscentryczne”.
Empuzjon i Czarodziejska Góra, czyli dialog dwóch wybitnych powieści
Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy to książka, która każdemu, komu nieobce są klasyki światowej literatury, skojarzy się z Czarodziejską górą, wybitną powieścią Thomasa Manna. Olga Tokarczuk świadomie przyjęła ją za punkt wyjścia, “pożyczając” nie tylko motyw uzdrowiska, ale też “wymazanie” postaci kobiecych. W dziele Manna historia rozgrywa się w szwajcarskim Davos, ekskluzywnym ośrodku wypoczynkowym, w którym toczy się historia Hansa Castorpa, Niemca, który przyjeżdża do kurhausu, żeby przez kilka tygodni towarzyszyć swojemu kuzynowi. W efekcie zdiagnozowania u niego gruźlicy – zostaje w nim na 7 lat, podczas których wkracza w prawdziwie męski świat nietypowych, przeciwstawnych sobie osobowości. Wśród nich, jak już się pewnie możesz domyśleć, brakuje pań. Ale spokojnie – nowa książka Tokarczuk nie jest jedynie feministycznym manifestem, wyrażającym ubolewanie nad światem wypełnionym męską siłą. To też powieść o udręce i słabości mężczyzn, uwikłanych… w maskulinizm.
W powieści Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy można też odnaleźć podobieństwa do Sanatorium pod klepsydrą Bruno Schulza, a także… do innych książek samej Olgi Tokarczuk. Pewne jest, że miłośnicy dobrej literatury nie będą się nudzić, szukając w tej powieści znajomego tonu.
Jak Olga Tokarczuk pisała swoją książkę? Okazało się, że pomogła… pandemia
Historia, którą czytamy w książce Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy zaczęła pączkować 15 lat temu, kiedy w jednym z pism literackich Tokarczuk opublikowała opowiadanie, w którym świat z Görbersdorfu pojawił się po raz pierwszy. Autorka podkreśla w wywiadach, że ceni sobie równoległą pracę nad wieloma wątkami. Tak było i w tym wypadku – od 2008 roku zdążyła rozpocząć i zakończyć pisanie innych swoich arcydzieł, a Empuzjon musiał poczekać na właściwy czas. Okazało się, że okres pandemii znakomicie mu sprzyjał – to wtedy Tokarczuk pozwoliła sobie odwołać wszystkie zaplanowane spotkania i skupić się na zamknięciu historii, która nie dawała jej spokoju, a którą dziś możemy z przyjemnością poznać.
Dojrzewanie do napisania Empuzjonu było zmyślnym ruchem. Dzięki temu historia zdążyła nabrać mocy jak napar z grzybków, który piją główni bohaterowie i przyjęła formę swoistego podsumowania twórczości Olgi Tokarczuk – na tyle ważnego, że wydanego jako pierwsza powieść po otrzymaniu przez nią Nobla. Jak podkreślają krytycy, danie Empuzjonowi czasu pozwoliło autorce świadomie wprowadzić do książki motywy znane z innych jej pozycji i charakterystyczne dla jej twórczości wątki, w tym “holistyczne widzenie rzeczywistości, konsekwencje uprzedmiotowienia natury, świadomość zbiorową, afirmację wyobraźni i współczucia”, jak pisze Ryszard Koziołek w Gazecie Wyborczej.
Z czego znana jest Olga Tokarczuk? Te dokonania naprawdę imponują
Olga Tokarczuk to wybitna polska autorka, urodzona w 1962 roku w Sulechowie. W 2018 roku została uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury i The Man Booker International Prize za powieść Bieguni. Do najważniejszych jej powieści należą również między innymi Dom dzienny, dom nocny, Prawiek i inne czasy, Prowadź swój pług przez kości umarłych czy wspomniane już przez nas wcześniej Księgi Jakubowe. To o nich w laudacji noblowskiej Per Wätsberg, członek Akademii Szwedzkiej, mówił, że są „tysiącstronicowym cudem", do którego „następne pokolenia będą wracać", by „odkrywać bogactwo, z którego dziś ledwo zdajemy sobie sprawę". Za swoje książki Tokarczuk została też wyróżniona dwukrotnie nagrodą literacką Nike. Wybitna powieściopisarka jest też aktywistką, która czynnie angażuje się w działania związane z ochroną praw kobiet czy ochroną środowiska. Sama jest wegetarianką, od lat nosi charakterystyczne dredy, deklaruje, że nie należy do Kościoła Katolickiego, a na co dzień mieszka we Wrocławiu oraz swoim domu w Krajanowie.
Jeśli jeszcze nie miałeś w planach sięgnąć po nową, niesamowitą prozę autorstwa Olgi Tokarczuk, mamy nadzieję, że po lekturze tego artykułu Empuzjon znajdzie się w Twojej prywatnej biblioteczce. Jak napisał zgrabnie Ryszard Koziołek na łamach Gazety Wyborczej, “Pierwsza po Noblu, wyczekiwana niecierpliwie powieść Olgi Tokarczuk jest dla miłośników jej twórczości powrotem do domu”. Książkę tę, podobnie jak i inne, wysoko cenione przez krytykę i czytelników powieści polskiej noblistki znajdziesz w naszej księgarni internetowej. Pora nadrobić zaległości! A jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat książek Tokarczuk, zajrzyj do naszego wpisu - Od Biegunów po Księgi Jakubowe, czyli książki Olgi Tokarczuk, które wypada znać!
