Retoryka i demagogia w praktyce - Jacek Grębowiec

Współczesny świat obfituje w zręczne, a nierzadko uwodzicielskie teksty perswazyjne, nastawione na doraźne efekty polityczne i rynkowe. Książka Jacka Grębowca zaprasza czytelników w podróż po meandrach współczesnej retoryki. Autor przygląda się językowi polityki, reklamy i mediów, konstruując opowieść o tym, jak głęboką przemianę przechodzi dziś retoryka - niegdyś sztuka przekonywania i poszukiwania trudnego nierzadko konsensusu - i jak utrwalone w tradycji pojęcia zmieniają swe pierwotne znaczenie.

Rozważania Jacka Grębowca mają dwa zasadnicze wymiary: językowy oraz społeczno-kulturowy. Ta perspektywa badawcza pozwala nie tylko na scharakteryzowanie argumentów, tropów i figur zrejestrowanych w debacie publicznej, w kampaniach społecznych i reklamowych, lecz również na uchwycenie zmian, trendów czy kryzysów
w komunikacji, na wskazanie ich przyczyn oraz formułowanie diagnoz. Autor zadaje ważkie pytania: Czy demagog to nadal mąż stanu, który prowadzi lud ku lepszej, przyszłości, czy wątpliwy moralnie populista skoncentrowany na perspektywie rychłego objęcia urzędu? Czy szczytny cel perswazji uświęca wszelkie powzięte w niej środki? Analizując rozmaite teksty kultury, autor pokazuje, jak społeczne i kulturowe konteksty wpływają na charakter wypowiedzi perswazyjnych.

Retoryka i demagogia w praktyce to przewodnik dla wszystkich, którzy chcą lepiej rozumieć media, politykę, reklamę i obowiązujący w nich język. Skierowany jest do każdego, kto zamierza świadomie uczestniczyć w debacie publicznej. Pozwala rozpoznać mechanizmy manipulacji i demagogii oraz daje narzędzia do budowania bardziej otwartego, empatycznego dialogu. Rozwija kompetencje, które pozwalają lepiej słuchać, rozumieć i uczciwie przekonywać.

Jacek Grębowiec, odwołując się do celnie wybranych analiz obecnych w dyskursie naukowym, patrzy na deficyty kooperacji jako na czynnik wzmacniający niezgodę, zakłócający współpracę między aktorami sceny publicznej, mający destrukcyjny wpływ na jakość procesów społecznych. Dowodem dla autora książki są objawy retoryki nienawiści czy wypowiedzi prominentnych aktorów zmediatyzowanej debaty publicznej. []

Demagogia wiązana jest przez autora monografii z inwencją (czyli decyzją związaną z tym, co się mówi) oraz z adekwatnym stylem (doborem środków językowych). Jacek Grębowiec postrzega demagogię jako strategię komunikacji polegającą na odwołaniu się przez nadawcę do emocji, oczekiwań odbiorcy. Autor monografii zauważa bowiem, że współczesny świat polityki, publicystyki, marketingu pełen jest demagogicznych komunikatów (co nie oznacza, że demagogia jest dzieckiem współczesności) będących oczywistą konsekwencją "społecznych frustracji i niedostatków" oraz walki elit o władzę.

Z recenzji dr. hab. Jerzego Biniewicza