Czy Europa narodziła się w średniowieczu? - Jacques Le Goff

"Europa się tworzy", napisał Jacques Le Goff (1924-2014), światowej sławy francuski mediewista, autor takich fundamentalnych dzieł, jak Kultura średniowiecznej Europy (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2022), Narodziny czyśćca (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2021) czy Intelektualiści w średniowieczu (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2023). Napisał te słowa w 2003 roku, na krótko przed faktycznym "utworzeniem się" Europy, tj. poszerzeniem Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowej. Jednak to "tworzenie się" ma o wiele głębsze korzenie i o tym właśnie, o "narodzinach" traktuje niniejsza książka. Le Goff przez całe swoje życie badacza niestrudzenie zwalczał rozpowszechniony pogląd o "ciemnym" średniowieczu. Znajdował w nim twórczego, mimo ówczesnych ograniczeń, ducha we wszystkich dziedzinach, "renesans" avant la lettre, który w znacznej mierze ukształtował późniejsze epoki. Uważał, że "z całego dziedzictwa współtworzącego dzisiejszą i przyszłą Europę dziedzictwo średniowiecza jest najważniejsze". To w średniowieczu powstała pierwsza "europejska unia" Karolingów przełamująca wcześniejszą jedność kultury śródziemnomorskiej, to wtedy zaczęły się krystalizować dzisiejsze narody i państwa, a zarazem podziały na Zachód i Wschód, Północ i Południe. Wtedy też narodził się uniwersytet, formacja, która do dziś pozostaje rdzeniem europejskiej kultury. A mimo doniosłości religii w ówczesnym społeczeństwie Europa, twierdził Le Goff, "narodziła się przed chrystianizacją i trwa po odwrocie chrześcijaństwa".