Kontury - Jakub Jarno

Każdy książkoholik chociaż raz w życiu doznał czegoś takiego, że ledwo co odbierze daną książkę od przewoźnika, a już nie może doczekać się, kiedy zacznie przygodę z nowymi bohaterami. Lecz... Istnieje też coś takiego jak niechęć przed skończeniem książki, i to nie dlatego, że jest zła, ale dlatego, że jest tak dobra, że nie chcesz się z nią rozstać. Takie właśnie uczucia towarzyszyły mi po przeczytaniu książki Jakuba Jarno pt. „Kontury”. Znam już twórczość autora, mowa o „Światłoczułości”, ale o niej innym razem. „Kontury” Jakuba Jarno, wydane przez Wydawnictwo Literackie, to poruszająca i wymagająca powieść. Przenosi nas w realia powojennej Polski, świata niepewności, braku korzeni i milczącej traumy. Główną bohaterką jest Wanda Jeżyńska, urodzona „w ostatnich dniach wojny”, dziewczynka pozbawiona dokumentów, przeszłości i przynależności. Jej losy stają się symbolem tysięcy ludzi wrzuconych w chaos odbudowującego się kraju, w którym historia nie kończy się wraz z ostatnim strzałem, lecz wciąż żyje w ciałach i umysłach ocalałych. W mojej ocenie, autor skupia się na wewnętrznej perspektywie Wandy: jej samotności, wyobcowaniu, lękach i pragnieniu godności. Pokazuje wojenne i powojenne doświadczenia nie jako tło wielkiej historii, lecz jako serię „małych dramatów”, które dla bohaterki stają się całym światem. Oszczędny, emocjonalnie gęsty styl nadaje narracji głęboko intymny charakter. Niedopowiedzenia, pauzy, cisza – to elementy, które oddają to, czego nie da się nazwać, a co często bywa najboleśniejsze. „Kontury” poruszają fundamentalne problemy: brak tożsamości, konsekwencje wykorzenienia, wagę przynależności oraz długie trwanie traumy historycznej. Książka pyta: kim jest człowiek, kiedy odarto go z przeszłości? Czy można odbudować siebie, gdy nie ma się punktu zaczepienia? I czy milczenie może być formą pamięci? Dla mnie, jako współczesnego czytelnika, powieść ta niesie kilka ważnych lekcji. Przypomina, że historia nie znika wraz z odejściem pokolenia, lecz przenika przez emocje, język i sposób myślenia jego dzieci. Uczy empatii wobec tych, których życie zostało naznaczone stratą, i uświadamia, jak istotne są korzenie oraz poczucie, że jest się częścią jakiejś większej całości. Pokazuje też, że godność i człowieczeństwo można odnaleźć nawet w najbardziej nieprzyjaznych okolicznościach, często dzięki drobnym gestom i wewnętrznej sile. „Kontury” to literatura wymagająca, przeznaczona dla czytelników ceniących głębię, refleksyjność i emocjonalną prawdę. To opowieść, która nie szuka łatwych rozwiązań, ale zostawia nas z ważnymi pytaniami o człowieka, pamięć i to, co pozostaje po doświadczeniu granicznym. Nie znajdziesz tutaj pościgów, złodziei, akcji, która podnosi ciśnienie krwi na maksa, ale znajdziesz coś, co uczy empatii wobec ludzi, których zniszczyła historia. I tutaj właśnie Wanda jest takim symbolem tych, którzy stracili wszystko: dom, rodzinę, imię. Znajdziecie prawdziwą samotność i walkę o przetrwanie. Nasza bohaterka jest zdana wyłącznie na siebie – to ważna lekcja dla pokolenia, które często czuje się samotne emocjonalnie, choć żyje w świecie pełnym bodźców. Książka uświadamia, że tożsamość jest wartością, o którą trzeba dbać. Wanda nie ma dokumentów, nazwiska, przeszłości, a to stawia potężne pytanie: kim jestem? Cyt.: „Byłam dzieckiem otchłani, wytworem chaosu, bezpańskim pyłem na gruzach historii.” Daje kontakt z historią w formie ludzkiej, a nie podręcznikowej. Zachęca do refleksji i rozmowy o rodzinie, pamięci, korzeniach. Po lekturze trudno nie zapytać: Skąd pochodzę? Co mnie ukształtowało? Co noszę po poprzednich pokoleniach? Pokazuje, że warto kwestionować pozory i „oficjalne wersje”. Cyt.: „W kłamstwie można zmieścić znacznie więcej niż w prawdzie.” To zdanie można dziś odnieść do fake newsów, manipulacji, postprawdy.