Dyptyk milczenia. Ascetyczna nauka o człowieku w świetle teologii i filozofii - Sergiusz Choruży

Ta nieduża praca składa się z dwóch części, które przy pomocy różnych środków – a mianowicie teologicznych w pierwszej części i filozoficznych w drugiej – dążą do zrealizowania tego samego celu: przedstawienia w ogólnym zarysie tych pojęć na temat człowieka, które zostały wypracowane w prawosławnej tradycji duchowej, a przede wszystkim w duchowej praktyce Prawosławia. Materiałem i gruntem dla takiego przedstawienia są: historia duchowości prawosławnej oraz dane i świadectwa zgromadzone w teologii prawosławnej, w mistyce, w ascezie… Jednakże zadania i cele naszej pracy, motywy, które spowodowały jej pojawienie się, dalekie są od motywów i idei pracy historycznej. Głównym bodźcem naszej pracy ciągle było głębokie przekonanie o tym, że w duchowości prawosławnej – a przy tym przede wszystkim w jej „praktycznych” rozdziałach, raczej w mistyce i ascetyce, a nie w teologii i dogmatyce – kryje się odrębne i integralne spojrzenie na człowieka, na jego przeznaczenie i na drogi realizacji tego przeznaczenia; kryje się zaiste cała doświadczalna antropologia, nauka o człowieku w jego nieprzemijającej istocie. W klasycznym okresie rozwoju mistyczno-ascetycznej tradycji Prawosławia (IV–VII wiek), jak i w dalszych okresach jej rozkwitu, odbiło się w niej nowe rozumienie człowieka, wypracowano nowy obraz człowieka i nowy sposób, jak postępować z samym sobą. Wszystkie te antropologiczne osiągnięcia i odkrycia, będąc owocem określonej epoki i określonego środowiska – a mianowicie prawosławnego monastycyzmu w pierwszych wiekach Imperium Bizantyjskiego – niemniej jednak w całej swojej istocie nie były ograniczone ramkami ani tej epoki, ani tego środowiska. We wszystkim, co istotne, wcale nie odnosiły się one specjalnie do wczesnochrześcijańskiego monastycyzmu lub monastycyzmu w ogólności, ale mówiły o każdym człowieku, o człowieku jako takim. Wyrażały one w czystej postaci – życiową sytuację człowieka. Jednak pomimo tego nauka o człowieku, rozwijana doświadczalnie, dotychczas jeszcze nie została wyłączona z ogólnego zbioru duchowości prawosławnej, nie została wyraźnie przedstawiona w kontemplacji i właściwie do dzisiaj pozostaje nieodkryta, „niedoprowadzona do poznania” przez współczesnego człowieka. A tymczasem jej wartość i znaczenie nie polegają tylko na tym, że przed nami jest jeszcze jedno nieznane doświadczenie antropologii, jeszcze jeden niewyjawiony do końca obraz człowieka, a na tym, że jest on znacznie bardziej istotny jako doświadczenia i jako obraz.

EAN: 9788382053135