Tchórze - Josef Skvorecky

Siedzieliśmy w Porcie Artur i Benno powiedział: A więc rewolucja została odłożona na czas nieograniczony. Aha odparłem i wetknąłem sobie stroik do ust. Z przyczyn technicznych, no nie? Bambusowy stroik miał smak przyjemny jak zawsze. Grałem na sakstenorze również i z tego powodu, że tak przyjemnie było go ssać. Pierwsze zdania Tchórzy, debiutanckiej powieści Josefa kvoreckiego, należą do najważniejszych zdań w literaturze czeskiej. Dla bohaterów książki ważniejsze od hitlerowców, okupacji, powstania i rewolucji są jazz, miłość i dziewczyny. Mit walki i ofiary ustąpił mitowi jazzu jako formy sprzeciwu pisał Witold Nawrocki w posłowiu do pierwszego i dotychczas jedynego polskiego wydania tej powieści w 1970 roku. Akcja zaczyna się w piątek 4 maja 1945 roku i trwa tydzień. Tchórze opowiadają o powstaniu majowym (częściej zwanym powstaniem praskim) w małym mieście na wschodzie Czech Kostelcu. Głównym bohaterem jest młodzieniec Danny Smiick alter ego pisarza. Danny pojawia się również w kolejnych książkach kvoreckiego, także w tej najsłynniejszej: Przypadkach inżyniera ludzkich dusz. Młodym ludziom z powieści wydaje się absurdalne, że ich ojcowie nagle mieliby się stać bohaterami prawdziwego powstania przeciw okupantom: To będzie heca, jak mój stary zamknie interes i pójdzie z fuzją na Niemców. Taką wizję walki ośmieszają słowami: To są idioci. Takie osły stracą głowę, gówno zwojują, rozeźlą Niemców, a my wszyscy za to zapłacimy. Czeską odmianę Kolumbów. Rocznik 20 kvoreck napisał między rokiem 1948 a 1949, wyszła jednak dopiero dziesięć lat później. Wywołała nieprawdopodobną wrzawę medialną, nagonkę na autora i książkę, została potępiona przez prezydenta na zjeździe partii, a dyrektor wydawnictwa, a kilku redaktorów w tym redaktor naczelny stracili pracę. Sam pisarz został zwolniony z redakcji czasopisma Svtov literatura. Książkę zrehabilitowano i wydano na nowo w 1964 roku. Tchórze wyznaczyli nowy styl w czeskiej literaturze dzięki użyciu bardzo potocznego języka, a także autentycznych dialogów o niczym, które mają celowo odwlekać najmocniejsze punkty akcji. Josef kvoreck był chyba pierwszym, który w powojennej Czechosłowacji powiedział na głos, że to, co intymne i osobiste, może być ważniejsze od tego, co publiczne i patriotyczne. Owszem, w czasie drugiej wojny światowej działa się Historia, ale myślenie o dziewczynach było czymś o wiele ważniejszym. A w rezultacie nie było ważne nic. Josef kvoreck (19242012) to jeden z najważniejszych czeskich pisarzy, zaliczany do wielkiej piątki (wraz z Kunderą, Hrabalem, Havlem i Kohoutem). W 1969 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, a później osiadł w Kanadzie, gdzie mieszkał do końca życia. Jego debiutancka powieśćTchórze,opublikowana w 1958 roku, wywołała skandal i na polecenie władz została wycofana z księgarni, a jej autora zwolniono z pracy.W 1978 roku pozbawiono go obywatelstwa czeskiego za uprawianie wrogiej propagandy. Za powieśćPrzypadki inżyniera ludzkich duszotrzymał Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus.