Studia nad totalitaryzmami i wiekiem XX nr 7/2025 - Zbiorowe

Dwujęzyczny, interdyscyplinarny rocznik, służący za forum dla międzynarodowej wymiany myśli, prezentowania wyników badań monograficznych, prac syntetyzujących czy refleksji metodologicznej. Poświęcony studiom nad XX wiekiem, a w szczególności nad problematyką totalitaryzmów. Rosyjska agresja na Ukrainę w lutym 2022 roku na nowo otworzyła dyskusję o nierozliczonym dziedzictwie komunizmu i możliwości odrodzenia się totalitarnych praktyk. Długie trwanie instytucji państwa rosyjskiego, ich zakorzenienie w tradycji sowieckiej i stosowana przez władze narracja usprawiedliwiająca agresję niewątpliwie ukazują imperialne resentymenty ugruntowane w historii. Równocześnie opór stawiany przez Ukrainę to dowód na to, jak ważne jest niezałamywanie się struktur państwa i trwanie składających się na nie instytucji. Problematyka totalitaryzmów - na pozór przynależąca do przeszłości - staje się pod wpływem bieżących wydarzeń znów aktualna i ponownie zyskuje uniwersalny wymiar. Znamienne, że tematy tekstów, które zostały złożone do tego tomu, są ze sobą spojone klamrą traktowania instytucjonalizmu i państwa jak kategorii nadrzędnych. Instytucje państwa totalitarnego zabierają wolność, manipulują obywatelami, a swe ofiary - zabijają i ograbiają - tym samym stają się mroczną karykaturą instytucji państwa demokratycznego. Jednocześnie na tle strukturalistycznego ujęcia historii wyraźnie zarysowuje się sprawczość jednostek, które motywowane szlachetnymi pobudkami - lub wręcz przeciwnie - w służbie zdeprawowanej władzy, wpływają na kształt i działalność tych instytucji. Całość poruszonej w najnowszym tomie problematyki skłania do refleksji zarówno nad kształtem i charakterem instytucji składających się na różne formy państwa, jak i nad odpowiedzialnością jednostki w historii.