Biskup Gawlina wobec Żydów w czasie II wojny - Michał Kłakus

Czym różni się antysemityzm od antyżydowskości? Czy osoby wyrażające negatywne poglądy na temat Żydów - niezależnie od swoich intencji - zasługują na miano antysemitów? Stosunek Polaków do wyznawców judaizmu w omawianym w niniejszej książce czasie (od I wojny światowej do 1944 r.) nie był jednolity, a ich postawy przybierały różne formy: od wrogości i nienawiści, w tym aktów przemocy, poprzez niechęć, dyskryminację i odrzucenie, aż do "zrozumienia", prób pomocy i ratowania niezależnie od wyznawanej wiary. Trzeba podkreślić, że stosunki Żydów i chrześcijan we wspomnianym okresie cechowały się wyraźnym brakiem chęci asymilacji, co i jedni, i drudzy postrzegali jako zagrożenie dla tożsamości religijno-narodowej. Żadna ze stron nie wykazywała też woli dialogu. Autor publikacji podjął próbę interpretacji stosunku biskupa polowego Józefa Gawliny do Żydów w świetle ówczesnych warunków dziejowych. Dzięki przeprowadzonym badaniom udało się wskazać, że bp Gawlina był oddanym polskim patriotą, który pomimo antyżydowskich (a nie antysemickich) poglądów uratował wielu Żydów w czasie II wojny światowej.