Polski model władzy wykonawczej na tle porównawczy - Anna Łabno

Prezentowany tom stanowi pokłosie referatów wygłoszonych na VI Ogólnopolskim Zjeździe Kół Naukowych Prawa Konstytucyjnego 12-13 grudnia 2013 roku. Autorzy tekstów reprezentują różne ośrodki naukowe, m.in. Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski czy Uniwersytet Gdański. Rozważania zawarte w zbiorze koncentrują się na zagadnieniach dotyczących optymalnego kształtu egzekutywy. Artykuł pierwszego autora, Jana Sobiecha, dotyczy konstytucyjnej pozycji prezydenta w polskim i węgierskim modelu egzekutywy. Najważniejszymi aspektami konstytucyjnych regulacji pozycji głów państwa w Rzeczypospolitej i na Węgrzech są procedury wyboru prezydentów, ich kompetencje związane ze stanowieniem prawa, wpływ na funkcjonowanie organów władzy ustawodawczej, uprawnienia w obliczu stanów nadzwyczajnych oraz pewne szczególne prezydenckie prerogatywy charakterystyczne dla tych konstytucjonalizmów. Kolejne teksty autorstwa Pawła Króliczka oraz Agaty Pyrzyńskiej dotyczą procedur kreacyjnych w Polsce na tle powszechnym oraz w państwach Beneluksu. W przeważającej większości konstytucjonalizmów uprawnienia głowy państwa w zakresie kreacji rządu są istotnie ograniczone, przeciwna sytuacja występuje w systemie prezydenckim, choć i wtedy realna siła prezydenta uzależniona jest od politycznej proweniencji większości parlamentarnej. De facto to polityczne wpływy osoby piastującej najwyższy urząd w państwie decydują o znaczeniu jej woli na kształt przyszłej Rady Ministrów. Świadczy o tym także praktyka ustrojowa państw Beneluksu. Robert Trzaskowski w swoim tekście dokonał analizy ewolucji pozycji premiera w brytyjskim konstytucjonalizmie. Urząd ten wywodzi się z prawa zwyczajowego, do 1905 r. prawodawstwo krajowe milczało na temat zakresu kompetencji pierwszego ministra. Nadal większość uprawnień pierwszego ministra wywodzi się z norm konstytucyjnego prawa zwyczajowego. Od II połowy XX wieku lokator budynku przy Downing Street 10 nie jest już pierwszym pośród równych w rządzie Jej Królewskiej Mości. Jego przewodnictwo polityczne zmieniło się w dominację, ograniczaną przez Izbę Gmin, której poparciem musi się legitymować. Kolejny tekst, autorstwa Piotra Maciaszka z Uniwersytetu Gdańskiego poruszył inspirującą kwestię, którą jest niewątpliwie wpływ partii politycznych na sprawowanie władzy wykonawczej w Polsce i Francji. Zdaniem autora, to partie polityczne stają się jednym z głównych kreatorów zwyczajów konstytucyjnych, tak ważnych w praktyce ustrojowej każdego państwa. Tak istotna rola partii politycznych w analizowanych systemach rządów prowadzi do zaniku tradycyjnego podziału między legislatywą i władzą wykonawczą. Cechami tego stanu rzeczy jest skupienie władzy politycznej wokół partyjnego przywódcy, kontrolującemu i ugrupowanie polityczne i rząd. Autor formułuje oryginalną tezę, że sposobem na uniknięcie takiej patologicznej, w Jego ocenie, sytuacji byłoby wprowadzenie skutecznej zasady incompatibilitas, która doprowadziłaby do odpolitycznienia egzekutywy. Referat Marka Suski traktujący komisji wspólnej rządu i instytucji lub środowisk społecznych jest próbą definicji tej instytucji. Autor przywołuje definicję, według której organy te charakteryzują się pięcioma podstawowymi cechami: kolegialnością, stałym i wyłącznie doradczym charakterem, składem o rządowo-społecznej proweniencji i równością wszystkich członków.