Filozoficzna refleksja nad kulturą jako próba... - red. Jadwiga Gazda, red. Sławomira Ruchała

Kultura, rozumiana szeroko, jako całokształt ludzkich działań, obnaża duchową rzeczywistość człowieka. Jest ona bowiem we wszystkich swych przejawach sposobem jego bytowania, wyznacza także możliwości i wytycza drogi urzeczywistniania właściwego mu powołania. Zapewne także dlatego zachęca, a nawet zmusza, nie tylko do opisu i jego analizy, lecz przede wszystkim do refleksji. Problematyka dotycząca kultury stanowi zbiór złożonych i powiązanych ze sobą zagadnień, których rozwiązania się wzajemnie warunkują. Obejmuje ona rozważania przedmiotowe i meta-przedmiotowe z uwzględnieniem perspektywy historyczno-filozoficznej. Należą do niej, prócz zwyczajowo umieszczanych w obrębie kultury działań artystycznych, naukowych i religijnych, także działalność polityczna, ekonomiczna i wychowawcza. Fakt ten powoduje konieczność podjęcia badań interdyscyplinarnych w obrębie samej filozofii (np. filozofii sztuki i estetyki, filozofii nauki, epistemologii, filozofii religii i teodycei, filozofii polityki i filozofii społecznej). Nade wszystko jednak nie chodzi o odpowiedź na pytanie "jak?", lecz na pytanie "dlaczego?", na pytanie o istotę kultury, zachodzących w niej zjawisk i przemian oraz ich konsekwencję i celowość. To zaś podstawową czyni refleksję nad sposobem istnienia kultury oraz nad istotą człowieka, jego miejscem w świecie, postawami moralnymi i preferencjami aksjologicznymi. Problemy współczesnej kultury, a zwłaszcza jej dość powszechnie diagnozowany kryzys, powodują, że podejmowane w tej książce zagadnienia, prócz tego, że niewątpliwie mają znaczenie teoretyczne, przekraczają wymiar filozoficznych, zamykających się w obrębie akademickiego dyskursu spekulacji i nabierają ważnego wymiaru praktycznego. Jeżeli bowiem człowiek jest jedynym twórcą, celem i adresatem tak szeroko rozumianej kultury, to właśnie wypracowanie w nim umiejętności refleksji i autorefleksji, rozumienia przyczyn i celów, podejmowania świadomego i odpowiedzialnego uczestnictwa w procesach kulturowych winno być przedmiotem refleksji. Zebrane w niniejszym tomie rozprawy i przyczynki traktują o wielu aspektach "bycia człowiekiem kultury". Dociekania ich autorów są prowadzone w różnych obszarach, począwszy od historyczno-filozoficznego, lecz kształtującego współczesność, przez zagadnienia powinności i odpowiedzialności oraz uważanego dość powszechnie niemal za logo współczesnej kultury konsumpcjonizmu, aż do sztuki, polityki i współczesnego wymiaru śmierci. Prezentując w jednym tomie rozważania z odległych niekiedy regionów myśli filozoficznej, czynimy to w przekonaniu, że choćby w pewnym stopniu dotkną one kondycji człowieka i kultury.