Imperium Habsburgów. Wspólnota narodów - Judson Pieter M.

Amerykański historyk Pieter M. Judson ukazuje panoramę dziejów monarchii Habsburgów i wyjaśnia, dlaczego ich państwo znaczyło tak wiele przez tak długi czas dla tak licznych Europejczyków żyjących w środkowej części kontynentu, od Bałkanów po ziemie polskie. Mimo odmienności mowy, religii, kultury i tradycji miliony kobiet i mężczyzn miały poczucie wspólnej przynależności do imperium, a urzędnicy, wojskowi, politycy i uczeni wkładali wiele inwencji, by sprostać wyzwaniom drugiego co do wielkości państwa w Europie. Bezpośrednio przed jego rozpadem i potem, gdy już się dokonał, widziano w cesarstwie nienaturalny zlepek wrogich grup etnicznych, anachroniczny imperialistyczny relikt. Autor bada źródła takich poglądów, które uważa za niesłuszne.

Nie koncentrując się na partykularnych historiach tworzących się narodów, Judson pokazuje instytucje cesarskie (po utworzeniu Austro-Węgier cesarsko-królewskie), które wprowadzały stabilizację i nadawały sens rozległej monarchii. Promując szkolnictwo, wymiar sprawiedliwości, transport kolejowy, naukę i sztukę, Habsburgowie szukali oparcia dla swej władzy w uniwersalistycznych wartościach cywilizacji europejskiej. Ich autorytet rósł w miarę wzrostu poziomu życia poddanych, którzy nauczyli się posługiwać strukturami państwa na własny, lokalny pożytek. Tak czyniły ruchy narodowe, wypracowując koncepcje podziałów kulturowych w ramach jednak akceptowanego imperium. Nauki z historii dynastii habsburskiej i jej wielonarodowego państwa możemy czerpać do dziś.