Cyfrowy kapitalizm - Jathan Sadowski

Cyfrowy kapitalizm (Too Smart: How Digital Capitalism is Extracting Data, Controlling Our Lives, and Taking Over the World) to błyskotliwa analiza inteligentnych technologii jako narzędzi wyzysku, ekstrakcji danych i koncentracji władzy. Autor pokazuje, jak niewidzialna infrastruktura cyfrowa reorganizuje nasze codzienne życie od domów, po całe miasta w sposób korzystny dla garstki podmiotów korporacyjnych, które kierując się niezaspokojoną maksymalizacją zysku, z coraz większą mocą monopolizują cyfrowy rynek. Komercjalizują one każdą najmniejszą sferę usług, co prowadzi do jawnego wyzysku i likwidacji własności prywatnej biedniejącego społeczeństwa, które uzależnia się od proponowanych mu inteligentnych narzędzi. Co ważniejsze, wielkie molochy dążą do uzyskania jak największej kontroli i nadzoru nad swoimi klientami, ulegając pokusie wykorzystania w tym celu nowych technologii.

Jathan Sadowski to jeden z czołowych współczesnych krytyków technologii cyfrowych i ich roli w nowoczesnym kapitalizmie. Z wykształcenia socjolog i badacz technologii, łączy analityczną precyzję z wyrazistym, publicystycznym stylem. W centrum jego zainteresowań znajdują się: polityczna ekonomia danych, władza korporacyjna w świecie cyfrowym, inteligentne miasta oraz technologiczne formy nadzoru.

Sadowski pełni funkcję starszego wykładowcy na Wydziale Informatyki Monash University w Melbourne, gdzie współpracuje z Emerging Technologies Research Lab. Jest również kierownikiem projektu badawczego finansowanego przez Australian Research Council (DECRA. Dodatkowo działa jako Associate Investigator w prestiżowym ARC Centre of Excellence for Automated Decision-Making & Society instytucji badającej społeczne skutki automatyzacji decyzji.

Sadowski zasłynął książką Too Smart: How Digital Capitalism is Extracting Data, Controlling Our Lives, and Taking Over the World (2020). W styczniu 2025 roku ukazała się jego kolejna książka: The Mechanic and the Luddite: A Ruthless Criticism of Technology and Capitalism.

Fragment książki:

Oczywiście firmy platformowe nie przedstawiają się jako wynajmujący byłoby to zbyt szczere i szkodliwe dla ich wizerunku. Zamiast tego mówią o ekonomii współdzielenia, łączeniu ludzi i innowacjach.

[] Kluczowym narzędziem tych nowych relacji jest licencja na oprogramowanie. Pozwala ona firmom utrzymać prawo własności do kodu i danych związanych z przedmiotami codziennego użytku. Kupujemy fizyczne urządzenie ale oprogramowanie jest jedynie licencjonowane, czyli wynajmowane. Dane, które generujemy, stają się czynszem ceną za korzystanie z przedmiotu.

W ten sposób nawet nasze najbardziej osobiste rzeczy stają się częściowo cudzą własnością firmy zachowują kontrolę nad ich cyfrowymi aspektami. Przekształcając zwykłe obiekty w inteligentne rzeczy, korporacje wprowadzają formę mikrozamknięcia zachowując prawa do aktualizacji, blokowania, wyłączania, a nawet przejęcia kontroli nad produktem już po jego zakupie. Cyfrowy kapitalizm to erozja własności prywatnej epoka właściciela 2.0.

Jeśli konsekwentnie zastosować logikę cyfrowego kapitalizmu, jego celem jest radykalna zmiana: nikt nie posiada niczego każdy dzierżawi wszystko. Umowy licencyjne pozbawiają użytkowników sprawczości, gwarantując władzę platformom, które piszą ich warunki. [...].

Obojętnie, czy chodzi o streamowanie filmów, subskrypcję oprogramowania, czy eksploatację danych z inteligentnej kuwety w każdym z tych przypadków płacimy za przywilej powolnego oddawania kontroli nad światem fizycznym i cyfrowym. Pal sześć, gdy takie mechanizmy dotyczą drobnych przedmiotów. Żarty się kończą, gdy chodzi o wydanie 30 tysięcy dolarów na samochód lub 100 tysięcy na traktor i nagle odkrywamy, że bez firmowego oprogramowania jest to jedynie bezwartościowy kawałek metalu i gumy.