W setną rocznicę wybuchu pierwszej wojny światowej Dževad Karahasan przypomina o Bośni, kraju, w którym jak w soczewce skupia się europejska historia minionego stulecia, wieku zamkniętego klamrą dwóch sarajewskich mostów: Łacińskiego, przy którym Gavrilo Princip w 1914 roku dokonał zamachu na arcyksięcia Ferdynanda, oraz mostu Vrbanja, będącego świadkiem zabójstwa Suady Dilberović i Olgi Sučić – pierwszych ofiar ostatniej wojny.
Doniesienia z krainy ciemności to także wyprawa w głąb dziejów, od wieku dwudziestego, przez dziewiętnasty, aż do ósmego i dalej, w mit. W literackiej i ustnej tradycji południowych Słowian istnieje bowiem kraina ciemności, tamni vilajet. To miejsce tajemnicze, wywierające niezatarte wrażenie na każdym, kto trafi tam podczas życiowej wędrówki. Dževad Karahasan mierzy się z bośniackim kontekstem toposu mrocznego wilajetu, równocześnie szukając w nim odpowiedzi na uniwersalne pytania współczesnego świata, oraz podejmuje dialog, zapoczątkowany słynnym Listem z 1920 roku Ivo Andricia, na temat sensu dziejów i mentalności mieszkańców tej części Europy, który od końca drugiej wojny światowej wiodą bośniaccy intelektualiści, a który swoje apogeum osiągnął w czasie ostatniego konfliktu na Bałkanach.
Miłosz Waligórski
